Interview met een (levens)executeur

Deze maand spreken we met een samenwerkingpartner met Allemaal Aafje dat op een uniek aspect van zorg en praktische ondersteuning werkt. We interviewen Jeroen Veugelers, (levens)executeur bij Hereditas. In zijn rol biedt Jeroen niet alleen hulp bij juridische en financiële vraagstukken, maar staat hij ook mensen bij in emotionele en complexe tijden. Wat doet een (levens)executeur precies? Hoe combineert Jeroen de menselijke kant van zijn werk met de juridische aspecten? En welke ervaringen maken zijn werk zo waardevol?

In dit interview krijgen we een kijkje in de wereld van een (levens)executeur en ontdekken we hoe Jeroen vanuit zijn expertise van betekenis is voor anderen. Laat je inspireren door zijn verhaal!

Heb ik altijd een testament nodig?

Nee. Als er geen testament is, dan geldt het wettelijk erfrecht. In Nederland hebben we een uitermate modern en compleet wettelijk erfrecht. Als de overledene op het moment van overlijden was gehuwd of er was een geregistreerd partnerschap en de overledene had kinderen, dan gaan alle bezittingen en schulden over op de langstlevende. De kinderen krijgen een vordering in geld op de langstlevende die pas opeisbaar is na het overlijden van die langstlevende (wettelijke verdeling). In een testament kunt u afwijken van het wettelijk erfrecht.

Moet een executeur altijd een familielid zijn?

Nee. U kunt vrijwel iedereen aanwijzen als executeur. Toch is het aan te raden om hierin zorgvuldige keuzes te maken. De taak van de executeur is doorgaans niet eenvoudig en de verantwoordelijkheid is groot. Het gaat immers om alles wat u bij leven heeft opgebouwd af te ronden en te verdelen. Nalatenschappen vormen vaak een bron van langdurig verstoorde familierelaties. In het geval de executeur ook een nabestaande is, staat rouwverwerking soms een voortvarende taakvervulling in de weg. In het geval de executeur ook erfgenaam is, kan het ontbreken van objectiviteit als verwijt worden gemaakt. Professioneel executeurs zijn ervaren en onafhankelijk en zorgen voor een efficiënte afwikkeling.

Wat is de taak van een executeur?

Een executeur heeft tot taak de nalatenschap te beheren tot alle schulden, waaronder de erfbelasting, zijn voldaan. Tot dat moment mag alleen de executeur beschikken. Beschikken houdt onder meer in dat er ook spullen verkocht mogen worden om schulden te voldoen. Tenzij in het testament dit is bepaald, is hier geen toestemming van de erfgenamen voor nodig. De executeur moet de erfgenamen wel informeren. De verdeling van de nalatenschap, waaronder ook de voorschotten, is een gezamenlijke beslissing van alle erfgenamen.

Kan ik de verdeling ook overlaten aan de executeur?

De executeur is bevoegd tot aan de verdeling van de nalatenschap. De verdeling begint zodra het beheer is geëindigd, of wel wanneer alle schulden, waaronder de erfbelasting, zijn voldaan. U kunt de bevoegdheid uitbreiden met een zogenaamd afwikkelbewind. De afwikkelbewindvoerder is dan bevoegd om de nalatenschap te verdelen.

Kan ik spullen uit mijn huis verdelen zonder testament?

Ja, u kunt voor kleding, sierraden en inboedelgoederen een ‘onderhandse wilsbeschikking’ maken. Zo’n wilsbeschikking heet een ‘codicil’. Het codicil moet geheel handgeschreven, gedateerd en ondertekend zijn door u. Etiketjes of een getypte verklaring lijken handig en zijn dat ook soms wel, maar bij conflicten komt er geen juridische betekenis aan toe. Alleen het originele codicil telt. Als u een codicil maakt, bewaar dit dan bij bijvoorbeeld uw uitvaartverzekering(en).

Kan ik de verzorging van mijn huisdier regelen in mijn testament?

Ja, u kunt dit tot uitdrukking brengen in een ‘uitdrukkelijke wens’ of meer juridisch geborgd in een ‘testamentaire last’. De testamentaire last is een voorwaarde die u aan een verkrijging verbindt. U kunt bijvoorbeeld een bedrag toekennen aan iemand die u de zorg voor uw huisdier toevertrouwt, onder de voorwaarde dat deze persoon het huisdier gaat verzorgen. Het bedrag moet worden terugbetaald aan de erfgenamen als deze verplichting niet wordt nagekomen.

Hoe kan ik een goed doel opnemen in mijn testament?

U kunt een goed doel opnemen als erfgenaam of als legataris. Het verschil is dat u hetgeen u wilt nalaten aan het goede doel, preciezer kunt bepalen met een legaat dan door het goede doel aan te wijzen als erfgenaam. Een erfgenaam verkrijgt namelijk een deel van de nalatenschap, een legaat kunt u vormgeven in een bedrag. Daarnaast heeft een erfgenaam ook bepaalde verplichtingen bij de
afwikkeling die een legataris niet heeft. Het is dan ook zeker aan te raden om met name kleinere goede doelen niet als erfgenaam aan te wijzen maar deze een legaat toe te kennen.

Kan ik mijn kinderen onterven?

Ja. Sinds 2003 is het mogelijk om kinderen te onterven. Dat betekent overigens niet dat kinderen geen aanspraak kunnen maken op een minimaal deel. Deze aanspraak wordt de legitieme portie genoemd. Als het onterfde kind binnen vijf jaar na overlijden geen aanspraak maakt op dit deel, dan vervalt de aanspraak. Wees echter wel zorgvuldig met het doen van schenkingen, wellicht met het doel de nalatenschap te verkleinen. Deze schenkingen tellen namelijk wel mee bij het bepalen van de legitieme portie. Onterfde kinderen hebben een vrijwel onbeperkt recht op informatie om hun legitieme vast te kunnen stellen.

Moet ik mijn kinderen altijd allemaal evenveel uit mijn nalatenschap laten verkrijgen?

Nee. U kunt zelfs sinds 2003 een kind geheel onterven. Als u via uw nalatenschap eerdere schenkingen of giften aan uw kinderen wil ‘rechttrekken’, zodat ieder kind uiteindelijk evenveel van u heeft ontvangen, kunt u gebruik maken van een ‘inbrengbepaling’ in uw testament. U kunt de verplichting tot inbreng ook bepalen bij de schenking of de gift. Schenkingen en giften kunnen worden vastgelegd in een onderhandse akte. Het liefst handgeschreven maar getypt mag ook. De akte moet in ieder geval door u gedateerd en ondertekend zijn.

Wat is een tweetrapsmaking of tweetrapstestament?

Met een tweetrapsmaking of een tweetrapstestament wordt verkregen onder een opschortende voorwaarde van overlijden. Zolang degene die verkregen heeft nog in leven is, geldt de verkrijging (de eerste trap). Zodra deze persoon overlijdt vervalt de verkrijging aan de verwachters (de tweede trap). Sinds 2010 werd deze testamentvorm vaak toegepast om te voorkomen dat de langstlevende erfbelasting moest voorschieten na overlijden van de eerststervende. Hierdoor is de erfbelasting na het overlijden van de langstlevende vaak wel hoger. Het tweetrapstestament kent verder aanzienlijke administratieve verplichtingen.

Wat is een uitsluitingsclausule?

Een uitsluitingsclausule voorkomt dat hetgeen u nalaat via het huwelijksvermogensrecht vermengt in een beperkte of algehele gemeenschap van goederen. Wat u hiermee niet voorkomt is dat hetgeen u nalaat vererft naar de echtgenoot of geregistreerd partner van de persoon aan wie u heeft nagelaten. U sluit met een uitsluitingsclausule dus geen personen uit (de ‘koude kant’) maar u voorkomt slechts de vermenging van vermogens.

Moeten mijn toekomstige erfgenamen of partner instemmen met de aanpassing van mijn testament?

Gelukkig niet! Een testament is strikt persoonlijk en een zogenaamde éénzijdige akte. Uw testament komt tot stand in vertrouwelijkheid tussen u en uw notaris. Een testament is geheim en blijft geheim tot na uw overlijden. Alleen de partijen die genoemd zijn in uw testament hebben na uw overlijden recht op de inhoud of een deel van de inhoud van het testament. Zo hebben onterfde kinderen bijvoorbeeld alleen recht op het onderdeel van het testament waarin is bepaald dat ze onterfd zijn.

Heb ik altijd een levenstestament nodig?

Nee. De wet voorziet in de mogelijkheid om een bewindvoerder aan te wijzen die uw financiële zaken behartigt. In het geval u zelf niet meer in staat bent om medische beslissingen te overzien, voorziet de wet in de benoeming van een mentor. Bewind en mentorschap zijn echter wel ‘alles of niets’. Met een levenstestament blijft u zelf volledig bevoegd en kunt een ander bepaalde beslissingen voor u laten nemen. Het is dan ook zinvol om niet uitsluitend een levenstestament op te laten stellen, maar ook periodiek te overleggen met uw levensexecuteur hoe zijn of haar taak moet worden uitgevoerd.

Moet ik of mijn partner ons huis ‘opeten’ als één van beiden wordt opgenomen in een zorginstelling?

Nee! De eigen bijdrage voor de Wet Langdurige Zorg (WLZ) wordt bepaald aan de hand van uw inkomen en pas daarna aan de hand van uw vermogen. Zolang één van beide partners nog in de woning woont, telt de woning niet mee bij het bepalen van het vermogen. Daarnaast geldt dat als één van beide partners nog thuis woont, dat alleen de lage bijdrage is verschuldigd.

Moet ik altijd mijn echtgenoot en de kinderen aanwijzen als levensexecuteur?

Nee. Het komt wel vaak voor dat voor deze mogelijkheid wordt gekozen, maar echt praktisch is dat niet altijd. Dat echtgenoten elkaar aanwijzen is wel praktisch, aangezien daarmee de ‘beschikkingsmacht’ staande het huwelijk wordt voortgezet. De kinderen gezamenlijk bevoegd laten zijn als de echtgenoot is overleden of daartoe niet meer in staat is, is een minder goed idee. Er zal
namelijk altijd overeenstemming moeten zijn. Bij het ontbreken van de overeenstemming kunnen beslissingen niet worden genomen. Met het aanwijzen van een levensexecuteur die ouder is dan dat u bent (een ander dan uw echtgenoot), loopt u het risico dat deze ontbreekt als u de levensexecuteur nodig heeft. U kunt een professioneel levensexecuteur aanwijzen. Let dan wel op de deskundigheid, betrouwbaarheid en transparantie van de dienstverlening.